Suối cá thần ở Thanh Hóa từ lâu luôn ẩn chứa những câu chuyện lạ khó lý giải xung quanh nguồn gốc loài cá. Người dân nơi đây có một niềm tin mãnh liệt rằng ai làm hại cá trong suối sẽ phải chịu tai họa nặng nề.
Câu chuyện được người dân địa phương kể rằng, ngày xưa có một đôi vợ chồng nọ, vì đói quá nên khi đi ngang qua thấy suối nhiều cá đã bắt đem về làm thịt.
Nhưng khi nấu chín, mở vung nồi ra thì không thấy cá đâu mà chỉ thấy một màu nước trong veo như màu nước suối. Vợ chồng nhà này sợ quá phải làm lễ vật đem đến đền Ngọc thờ “Tứ phủ Long Vương” cúng để xin thần cá cùng trời đất ân xá, tha tội.
Cũng có câu chuyện kể rằng cứ vào mùng 8 tháng Giêng, dân bản Mường tổ chức làm lễ khai hạ, tổ chức thờ cúng cỗ linh đình. Khi thờ cúng đến phần giữa của lễ thì đánh 3 tiếng cồng, khi có 3 tiếng cồng đó; con cá nào chạy vào hang thì cá chúa cho ăn, còn con nào không vào kịp miệng hang để trốn vào bên trong thì thần cho dân bắt lên ăn thịt. Nhưng đến nay thì người dân không được bắt ăn thịt nữa, nếu ai bắt sẽ bị thần trừng phạt.
Một giai thoại khác, có 2 thanh niên từ thành phố Thanh Hóa lên suối cá chơi và không tin là có chuyện bắt giết cá sẽ gặp xui xẻo, nên họ đã dùng đá ném chết một con cá. Trên đường về, cả hai bị tai nạn và tử vong. Những người dân trong bản đều tin rằng nếu ai trêu đùa, làm hại cá thần hay làm bẩn nước, nhẹ sẽ bị ốm, còn nặng sẽ bị “mất mạng”.
Đây chỉ là 3 trong số rất nhiều câu chuyện khiến suối cá thần ở Thanh Hóa ngày càng… thần hóa.
Người dân địa phương cho biết đàn cá sống ngoài suối và trong hang thường nặng chừng 6-7 kg/con. Ngày xưa, thỉnh thoảng một số người dân vẫn thấy “cá chúa”.
Theo sự mô tả được kể lại thì “cá chúa” nặng chừng 30-40 kg, có đôi mang đỏ như người phụ nữ đeo khuyên tai, mắt viền xanh đỏ, đuôi có chấm đỏ viền xanh… Sau đó, cửa hang bị sập nên nhỏ lại và “cá chúa” không ra ngoài được, chỉ sống giữa động nước trong lòng núi Trường Sinh.
Với niềm tin suối cá thần ở Thanh Hóa là nơi linh thiêng có thể che mưa, phủ nắng cho bản làng, sự đông đúc của đàn cá trong dòng suối là sự bình yên, no ấm cho cuộc sống dân làng nơi đây, nên từ bao đời nay, bà con dân tộc Mường luôn gìn giữ và xem loài cá thần này là loài cá thiêng và cũng là báu vật của người Mường nơi đây.
Người dân bên suối và cá thần sống “hòa thuận” cùng nhau. Khi đi làm đồng, phát hiện cá lỡ lạc đường bơi ra ngoài thì người dân bắt cá đưa về lại suối.
Những gia đình ở quanh suối cá vẫn đem gạo ra vo, đem rau ra rửa ở suối cá. Đàn cá rất tự nhiên quấn quanh bên con người.
Hiện nay, mỗi ngày, nhất là ngày lễ, suối cá thần Cẩm Lương đón hàng ngàn lượt khách tới tham quan.
